«Ì³íåçñ³ç àäàì – æåì³ññ³ç ààø» äåéä³ õàëû äàíàëûû. «ëòà ûçìåò åòó á³ë³ìíåí åìåñ, ì³íåçäåí» äåéä³ àëàøòû êñåì³ ëèõàí Áêåéõàí. Àë ì³íåç äåãåí³ì³ç íå? Îë æåì³ñò³ áîëó ø³í, ëòà ûçìåò æàñàó ø³í ê³ñ³ àíäàé áîëóû êåðåê? Áë òàûðûïà êåëãåíäå «àíøà àäàì áîëñà, ñîíøà ì³íåç áîëàäû», «îë ð àäàìíû æàðàòûëûñû» äåï ûñà àíà àéûðà ñàëàòûíûìûç àíû. Á³ç áã³í îñû òàûðûï ò³ðåã³íäå ôèëîëîãèÿ ûëûìûíû êàíäèäàòû, ïðîôåññîð Îìàð Æëåëìåí àç-êåì ñõáàòòàñàí áîëàòûíáûç. Ñõáàòûìûçäû áàñûí «àäàì áîéûíäàû ì³íåç æðå àëûïòàñàäû ìà, ëäå òóà á³òò³ áåð³ëåä³ ìå» äåãåí ñðàòàí áàñòàäû. Æàóàï òìåíäåã³øå áîëäû. – ̳íåçãå áàéëàíûñòû êçàðàñòàð ðòðë³. Á³ðà á³ç Àáàéäû ñç³íå òîòàéìûç îé. Äàíûøïàí Àáàé àòàìûç «Ìåí åãåð çà óàòû îëûìäà áàð ê³ñ³ áîëñàì, àäàì ì³íåç³í òçåï áîëìàéäû äåãåí ê³ñ³í³ ò³ë³í êåñåð åä³ì» äåéä³. Äåìåê, ì³íåçä³ òðáèåëåóãå áîëàäû åêåí. Ñîíäàé-à, Ìøð Æñ³ï àòàìûç ìûíàäàé ìûñàë êåëò³ðåä³. «Àñïàíäà øûï æðãåí ñ ïåí äàëàíû òàðïà æûëûñûí îëà éðåòó àðûëû àäàìçàò áàëàñû àíøà òàáûñòàðà æåòò³. Îñûíäàé äàëà òàûëàðû òðáèåãå êíãåíäå, àäàìíû ì³íåç³ íåãå çãåðìåéä³?» äåéä³. Îñû æåðäå ñ³çä³ ñðàûûçà «ì³íåç çãåðåä³, àëûïòàñàäû» äåï æàóàï áåðóãå áîëàòûí ñåê³ëä³. – Àë, àçàòà «ñòïåí ñ³ãåí ì³íåç ñéåêïåí êåòåä³» äåãåí ñç áàð... – Òàû äà Ìøð Æñ³ï àòàìûçà æã³íåé³ê. Îë ê³ñ³ «åê³ íðñå çãåðìåéä³» äåéä³. Á³ð³íø³ñ³, «Òàó çãåðä³ äåãåíãå ñåí, äåò çãåðä³ äåãåíãå ñåíáå». ßíè, äåò çãåðìåéä³. Åê³íø³ñ³, «ë³ ò³ð³ëä³ äåãåíãå íàí, æàìàí æàñàðäû äåãåíãå íàíáà» äåéä³. Æàìàí äåï îòûðàíû – íàðûñòàð. Îëæàñ Ñéëåéìåíîâò³ «Îë àêàäåìèê áîëóû ììê³í, ò³ïò³ îë òîì-òîì ê³òàï îëòûòàï æðó³ ììê³í, îë – áð³á³ð íàðûñ» äåï àéòàòûíû áàð. «Æàñûäàí æàìàí òóñà äà, æàìàííàí æàñû òóñà äà òàðòïàé îéìàñ íåã³çãå». äåòò³ çãåðìåéò³í³í àçà «Àóðó àëñà äà, äåò àëìàéäû» äåï àéòàí. Ìåí³øå, äåò òå çãåðåä³. Òåê æàìàí íðñåëåðãå äåòòåíãåñ³í òçåëó³ èûí áîëàòûíäûûí ìåçåãåí áîëñà êåðåê. Æàëïû, ëåìäå çãåðìåéò³í Àëëà àíà. Àáàéøà àéòàíäà, «Êëë³ ìàëû çãåðåð, Àëëà çãåðìåñ». ðàíäà «Ðàñûíäà á³ð àóûì, ç³í çãåðòïåé³íøå Àëëà, îíû çãåðòïåéä³» («Ðà’ä» ñðåñ³, 11) äåãåí àÿò áàð. Ìíäà äà ì³íåçä³ çãåðåò³íä³ã³í àéòûï òð. Àáàéäû çàìàíûíäà Àëäîàð äåãåí áàóêåñïå ðû áîëûïòû. Á³ð êí³ Àáàé: «é, Àëäîàð, ñåíåí á³ð íðñå ñðàéûí, áåðåñ³ áå?» äåï ñðàïòû. ç³ áàé, ç³ ñûéëû, ëû àäàì, íàíáàéäû áàëàñû ñðàï òðàñûí: «Àáàé àà, ñ³ç ñðààí íðñå ìåíäå áîëñà áåðåì³í îé, á³ðà, ìåí ñ³çãå íå áåðå àëàìûí?» äåï àòòû èíàëûïòû. Ñîíäà Àáàé: «Ñåí ìààí ðëûûäû áåð» äåïò³. Êï çàìàé Àáàé Àëäîàðäû àñûíà êø³ð³ï, ðëûûí òèûï, òðáèåëåï, åë àòàðûíà îñàí åêåí. Àë ñ³ç àéòûï îòûðàí «Ñòïåí ñ³ãåí ì³íåç ñéåêïåí êåòåä³» äåãåí ê³ñ³í³ òåã³íå àòûñòû àéòûëàí ñç. Ðàñ, òåê åøàøàí çãåðìåéä³. Äíèåãå øûð åò³ï êåëãåí íðåñòå àíàñûíû å àëàøû óûç ñò³í åìãåí ñòòå-à, Áðèòàí ýíöèêëîïåäèÿñûíàí 400 ìû åñå àðòû àïàðàòòû áîéûíà ñ³³ð³ï ëãåðåä³ åêåí. Ìíû áã³íã³ àëûìäàð äëåëäåï îòûð. Áë ìñåëåãå àçà õàëû åæåëäåí åðåêøå ìí áåðãåí. «Áàëàíû æàñû áîëóû íààøûäàí». ëûíà òåêò³ æåðä³ ûçûí àéòòûðó äåãåíí³ àñòàðûíäà ëêåí ìí æàòûð. Æàëïû, ì³íåç åê³ òðë³ áîëàäû. Á³ð³ – ³øê³, åê³íø³ñ³ – ñûðòû ì³íåç. Á³ç çãåðåä³ äåï àéòûï îòûðàíûìûç – àäàìíû ñûðòû ì³íåç³. Àë ³øê³ ì³íåç îë àíìåí, òåêïåí êåëåä³. àçàòû çãåðìåéä³ äåï àéòûï îòûðàíû – îñû ³øê³ ì³íåç. ßíè, òåã³ çãåðìåéä³. Ñåáåá³, îë æîàðûäà àéòàíûìûçäàé, ñòïåí ñ³åä³. –ʳñ³í³ êðêåì ì³íåçä³ë³êêå òðáèåëåóø³ ìåêòåïò³ á³ð³ – Èñëàì. Àëàéäà, íàìàçà æûûëàí ê³ñ³ëåðä³ êåéá³ð³ òêàïïàðëàíûï, åëäåí åðåêøåëåí³ï æðåò³íäåð³ àëàé? – Ðàñ, íàìàç àäàìäû òðë³ æàìàíäûòàí òûéûëóûíà ñåáåï áîëàäû. Íåã³ç³, íàìàçäû êðêåì ì³íåçãå æåòó ø³í îó êåðåê. Ïàéàìáàðûìûç (ñ..ñ) á³ð õàäèñ³íäå «Êðêåì ì³íåçä³ àäàì àáèòò³ (èáàäàòøûíû) äðåæåñ³ìåí òå» äåãåí. Êåéäå á³ð ê³ñ³ëåð êåçäåñåä³, íàìàç îûìàéäû, îðàçà ñòàìàéäû. Á³ðà, ì³íåçäåð³ ñîíäàé êðêåì. Àë, åíä³ ç³³ç àéòïàøû, åê³íø³ á³ð ê³ñ³ëåð áàð, îðàçàñûí ñòàéäû, íàìàçûí îèäû, á³ðà ì³íåçäåð³ ñîíäàé íàøàð. Íåãå? ijí äåãåí³ì³ç àèäà, àìàë, àõëàòàí (ì³íåç-ëû) òðàäû. Åãåð, îñûíû ø³íø³ñ³, ÿíè, àõëà äðûñ áîëìàñà, ä³í àäàìà ïàéäà áåðìåéä³ åêåí. Ìæð Æñ³ï àòàìûç «ûëûìíû óåëã³ ìàñàòû – Àëëàíû òàíó. Îäàí êåé³í – ïàéäàëû á³ë³ì àëó. Åãåð îûàí á³ë³ì³³ç ì³íåç³³çä³ òçåòïåñå, îíäà îë ïàéäàñûç á³ë³ì áîëàíû» äåéä³. ijí òîñàí ïàéûç êðêåì ì³íåçáåí òàðàéäû. Ïàéàìáàðûìûç äà (ñ..ñ.): «Àëëà Òààëà ìåí³ êðêåì ì³íåç-ëûòû òîëûòûðó ø³í æ³áåðä³» äåãåí. Òàû á³ðäå á³ð ê³ñ³ Ïàéàìáàðûìûçà êåë³ï: «Ä³í äåãåí íå?» äåï ñðààíäà, «Êðêåì ì³íåç» äåï æàóàï àòàí. Ñîíäûòàí, á³ç æàñòàðà æîàðûäà àéòàí øåó³í àòàð îûòóûìûç êåðåê. Áë æåðäå ê³í æàñòàðäà åìåñ, ñîíû äðûñ éðåòïåãåí ñòàçäàðûíäà áîëûï îòûð. àç³ð á³çäå àèäà ìåí àìàëäû îûòàäû äà, àõëà àëûñ àëûï æàòûð. ̳íå, ñîíû «æåì³ñ³í» êð³ï æðì³ç.
