Èñëàì ä³í³í³ àèàòûí á³ëìåéò³í êåéá³ð àäàìäàð çäåð³í³ íàäàíäûû ñåáåïò³ áê³ë éåëäåðä³ èñëàìà àðñû îþà òûðûñûï áàóäà. Îëàð «èñëàìäà éåë àäàìäû òåê åðêåêò³ íïñ³ñ³í àíààòòàíäûðàòûí æíå ðïà àëäûðóøû ðàë, åðêåêò³ áàðëû ³ñòåðäå æîàðû æíå åðêåê éåëãå àðààíäà àðòû äåï åñåïòåéä³» äåãåí ñèÿòû ï³ê³ðëåð³í àëà òàðòàäû. Àë, áëàð – èñëàìíû àèàò åêåí³í á³ëå òðà æàñûðóøûëàð. ðèíå, îëàð – èñëàì ä³í³í³ äøïàíäàðû. Îëàðäû íèåò³ – èñëàìíàí àäàìäàðäû àëûñòàòó áîëûï òàáûëàäû. Èñëàìíû éåëãå àðûì-àòûíàñûí, áåðãåí ìðòåáåñ³í ñç åòïåñòåí áðûí áàòûñ éåëäåð³í³ æàäàéûíû àíäàé áîëàíûí, îëàðäû ûòàðûíû àíøàëûòû åêåí³í æíå äå èñëàì êåëìåé òðûï ëåìäåã³ éåëäåðä³ æàäàéû àëàé áîëàíûí àç-êåì àéòûï òïåã³ì³ç àáçàë. Íåã³ç³íäå, Àçèÿ åëäåð³ éåëãå àðûì-àòûíàñ æàñàó áàðûñûíäà áàòûñ åëäåð³íå åë³êòåóø³ë³ê ñàëäàðûíàí êïòåãåí êðäåë³ ìñåëåëåðãå æîëûòû. îàìäàû áîëûï æàòàí éåëäåðä³ ìñåëåñ³, íàòûðà àéòñà, àçà îàìûíäàû éåëäåðä³ àëäûìåí îðàìàëñûçäàíóû, àòà-åíå, àà-³í³ëåð³í³ àëäûíäà òàð êéëåê ïåí òàð øàëáàðäû òûëòèòûï êè³ï æðó³ àëûïòû æàäàé ñåê³ëä³ êð³í³ï, óðåò æåðëåð³í òûì àøû ñòàóû ò.ñ.ñ – îñû åë³êòåóø³ë³êò³ ñàëäàðëàðû áîëûï òàáûëàäû. Åðòåðåêòå éåëäåð åøàíäàé ûà èå áîëìààí, ò³ïò³ «ìàëû» äåï åñåïòåëãåí äó³ðëåð äå òêåí. Ñîë êåçäåð³ ò³ïò³ êåéá³ð «àëûìàñûìàòàð» ìåí «ôèëîñîôñûìàòàð» éåë òàûðûáûíäà òàðòûñ æðã³ç³ï, «éåëä³ æàíû áàð ìà, æî ïà, åãåð áàð áîëñà, îë àäàìíû æàíû ìà ëäå õàéóàíä³ê³ ìå; åãåð éåë àäàìè æàí èåñ³ áîëñà, îíäà îíû ìðòåáåñ³ åðêåêïåí ñàëûñòûðàíäà òìåí áà, ëäå æîàðû ìà?» äåãåí àïûë èÿëäàðà äåé³í áàðàí. Àë, íä³ñòàí åë³íäå éåëäåðä³ æàäàéû «ìàíó» äåãåí ñåí³ìäåð³ áîéûíøà, êåñ³ íåìåñå êéåó³ àéòûñ áîëàíäà, êåñ³íåí íåìåñå êéåó³íåí àëàí ìàë-ìë³êêå èå áîëà àëìàéòûí. Åãåð êåñ³ äå, êéåó³ äå, åð áàëàëàðû äà äíèåäåí òñå, îíäà àëàí ìàë-ìë³êò³ êéåó³í³ áàñà òóûñòàðûíà ëåñò³ð³ë³ï áåð³ëó³ øàðò åä³. Ñîíûìåí àòàð, êéåó³ ëãåí éåëäåðä³ ñåí³ìäåð³ áîéûíøà, êéåó³ìåí îñà ðòåéò³í åä³. Èðàêòû Ááèë àëàñûíû æåðã³ë³êò³ õàìóðàï ñåí³ì³ áîéûíøà éåëä³ ìë³êêå òååï, ê ðåò³íäå àðààí. Åãåð, ñåí³ìäåð³ áîéûíøà á³ðåóä³ ûçûí ëò³ð³ï îéàí ê³ñ³ í ñàëûû ðåò³íäå ç ûçûí áåðó³ øàðò áîëàòûí. Êï æàäàéäà íà áåð³ëãåí ûçäû ëò³ðåò³í. Åæåëã³ ìåìëåêåòòåðä³ á³ð³ Èñïàðòà åë³í³ éåë àäàìäàðà øåêòåí òûñ åðê³íä³ê ïåí û áåðãåíä³ã³ (ìèðàñ, òàëà, àðûì-àòûíàñ ìñåëåëåð³íäå) øåêòåí øûàíäûû òàðèõ áåòòåð³íäå àéûïòàëàäû. Èñïàðòà ìåìëåêåò³í³ ûäûðàóûíà øåêòåí øûàí ûòàð áåð³ëó³ ñåáåï áîëàí. Ìûñûð åë³íå êåëåò³í áîëñà, èñëàìíàí áðûíû æàäàé òå ìøê³ë áîëàí. Àäàìäàð ì³ðäåí æàëûàí, ò³ïò³ ðïà àëäûðóäû àð ñàíàéòûíäàð äà êåçäåñåò³í. éåëäåðãå æàûíäàñóäû íæ³ñ, êíà áàòóäû êç³ äåï ñàíààí. àæåòò³ æàäàé áîëìàñà, éåëäåðäåí àëûñòà áîëóäû èáàäàò äåï åñåïòåï, ñåí³ìäåð³ áîéûíøà – éåë àäàìíàí æûðàòà ì³ð ñðóä³ øàéòàííû óñóàñàñûíàí àëûñòàó, àë éåëäåð – øàéòàí óñóàñàñûíû áàñû äåï åñåïòåãåí. Èñëàì ä³í³ êåëãåíãå äåé³íã³ óàûòòà àðàá îàìûíäàû éåë æàäàéû ìç åìåñ åä³. ûç áàëàñûí îðëûà èòåðåò³í, àäàìà òí ìðòåáå áåðìåéò³í, êå-øåøåñ³í³ ìðàñûíàí ààòûí æàìàí ñåí³ì àðàá îàìûíäà äà áîëäû. Áë îàìäà ûç áàëà äíèåãå êåëñå, îíû àñûðàóäàí àøûï, ëäû àðòû êðåò³í, ûçäû áîëàíûíà àøóëàíûï, àòòû ûçàëàíàòûí, ÿëàòûí áîëàí. Îñûíäàé æàóûç ì³íåçäåð³í³ øåêòåí øûàíû ñîíøàìà – îëàð æàà òóàí íðåñòåí³ ø³ì³ð³êïåñòåí ò³ð³äåé ëò³ð³ï, àóëàà àïàðûï êì³ï òàñòàéòûí æíå áë ðåêåòòåð³ ø³í «àðûí òàçàðòàí» áîëûï á³ð-á³ð³íå ìàòàíàòûí. Îëàðäû ûç áàëàíû ñéåêêå òàáà ñàíàéòûí áë íàäàíäû ðåêåòòåð³í ðàíäà àùû ñûíà àëûï, Àëëà òààëà: «Êåéá³ðåóëåð³ ûçäû áîëàíûí åñò³ãåíäå, àøóäàí æçäåð³ òò³ã³ï, òíåð³ï êåòåä³. Áíäàé «æàìàí» õàáàðäû ñàëäàðûíàí åë êç³íåí òàñàëàíàäû. Áë îðëûà øûäàï, îíû àñûðàï-áàó êåðåê ïå, æî ëäå òîïûðàà êì³ï òàñòààí äðûñ ïà? àðàäàðøû, áåðãåí ê³ìäåð³ àíäàé æàìàí?!» («Íàõë» ñðåñ³, 58-59-àÿòòàð) Îñûíäàé èûí êåçåäå Àëëà òààëà íàäàíäû äó³ð³íäåã³ îñû á³ð æàóûçäûà òîñàóûë îéûï, ûç áàëàíû ëò³ðìåóä³ áéûðäû. ðàíäà: «Æàðëû êé êåø³ï, òðìûñ-ò³ðø³ë³êòåð³ íàøàð áîëàíäûû ø³í áàëàëàðûäû ëò³ðìåäåð! Ñåíäåðä³ äå, îëàðäû äà ðèçûûí Á³ç áåðåì³ç» («íàì» ñðåñ³, 151-àÿò) Òîëûûðà:
