САДРИДДИН АЙН - SADRIDDIN AYNI Садриддин Айн (1878 -1954) — бунёдгузори адабиёти советии тоик, нависанда, олим, академик ва нахустин Президенти Академияи Илмои РСС Тоикистон (1951), ходими хизматнишондодаи илмии республикаи Тоикистон, академики фахрии Академияи Илмои РСС Узбекистон. Карамони Тоикистон(1997). ЗИНДАГИНОМА Сардафтари адабиёти навини тоик ва арамони миллии Тоикистон Садриддин Саидмуродзода Айн 15 апрели соли 1878 дар деаи Соктареи тумани иждувони Аморати Бухоро (дар ноияи иждувони вилояти Бухорои Узбакистон) ба дунё омадааст. Фарзандаш ховршиноси барастаи Тоикистон Айни Камол олнома Падараш Саидмуродхоа кишоварз буд аммо чун худ соиби хату савод буд, кшиш мекард, ки фарзандонаш низ донишомхтаву донишманд бошад. Аз ин р писараш Садриддинро дар шашсолаг ба мадрасаи рустояшон дод. Устод Айн донишомзияш дар он мадрасаро дар достони «Мактаби кна» тасвир карда ва дар «Ёддошто» мегяд: «Чунон ки падарам дид, дар он мактаб ман саводи ами гирифта натавонистам ва маро ба мактаби духтарона дод». Дар мактаби духтарона Садриддин чанд чузъ аз Бедил ва чанд чузъ аз газалиёти Соибро хонда дар дасолаги мактабро хатм мекунад. Аммо бачагии Садриддин дар оуши падару модар дер давом накард. Вабое, ки соли 1889 Бухоро ва атрофии онро фаро гирифт, дар чиил рз ро ам аз падар ва ам аз модар удо кард. Орзую аваси илму шеър Айниро дар 12-солаг ба Бухоро овард. Ба мадрасаои Бухоро дохил шудан ва дониш гирифтан барои Айн барин фаирзодагони илм хеле мушкил буд. Вале ба шарофати авасманд ва толиби илм буданаш тамоми душвориои рзгор ва омзишро паси сар карда, 16 сол дар мадрасаои Бухоро тасил намудааст. Айн дар мадрасаои мири Араб, Олимон, Бадалбек, о Зоид ва Ккалтош тасил карда, соли 1908 онро хатм мекунад. Муддати 27 соли зиндаг дар Бухоро Айн боз аз ду мактаби дигар гузаштааст: яке мактаби менат ва дигаре мактаби аёт. Барои ёфтани кути лоямуташ у аз хеч кору захмат даст накашидааст: гох фарроши мадраса, гох ошпаз, гох чомашуй, гох мардикор буд. Дар мактаби хаёт Садриддин хаёти чамъиятро омухт. Аз табакаю тоифаи гуногуни одамон, муносибатхои синфии мардум, чаллодони амир, задухурдхои дорою нодоро дониши зиндаги меомухт. Аз соли 1896 Садриддин бо тахаллуси адабии «Айни» ба навиштани шеърхои мустакилона cар кардааст. Назари устод Айни пас аз мутолиа кардани асари Ахмади Дониш «Наводирулвакоеъ» нисбат ба сохти пусидаи аморати Бухоро тамоман дигар гардид ва нисбат ба ин чамъияти фарсуда дар дили у як нафрати нихоние пайдо шуд. Аз ин ру, дар ибтидои асри 20 устод эчодиёти идеяхои пешкадами маорифпарварон Ахмади Дониш ва Шохинро давом дода, рохи ояндаи худро муайян намуд. «Тахзибуссибён»- ро устод Айни махз ба хотири тарбияи наврасон дар рухияи муосир соли 1909 барои шогирдони мактабхои нав офарид. Чунин корхои хайр ба Амир маъкул набуд. Аз ин хотир, устодро ба зиндон мепартояд ва уро 75 чуб мезананд. Пас аз 52 рузе, ки дар беморхона муолича мекунад, Садриддин ба Самарканд кучида меояд. У чи дар Самарканд ва чи дар Тошкент дар корхои комитети революциони иштирок карда, варака, даъватнома ва баённомахои чанги менависад, таргиботу ташвикот мебарад. Амири Бухоро аз он ки Хокимияти Шурави ба Айни пушту панох шудааст, бо тухмати алока доштан бо муборизони зиддиаморат, бародари хурдии нависанда -Сирочиддинро вахшиёна дар зиндон мекушад. «Марсия» - и чонгудози Айни ба хамин муносибат навишта шудааст. Хирси хунхории Амир бо ин хам каноат накарда, бародари калонии у Мухиддинхочаро низ катл менамояд. Баъди ин вокеахо калами Айни тезу бурро шуд ва ба у муяссар гардид, ки дар маколаю рисолахо, асархои таърихи ва бадеии минбаъдааш нишон дихад, ки бо хоку замин яксон шудани тартибу низоми амири таърихан конунист. Хамин тавр бо галабаи Инкилоби Октябр нависанда аз нав чавон шуд. Истеъдоди шоирию публисисти, насрнависию олимии устод Айни ба дарачае таракки кард, ки у аз 15 чилди куллиёташ 14 чилди онро дар нимаи дуюми умраш, дар чилсолагиаш эчод намудааст. Дар сохаи илм ба у дарачаи доктори фанхои филологи бахшида шуда, бо унвони академики фахрии Академияи фанхои РСС Узбекистон такдир карда шуда буд. Айни академики Академияи Точикистон таъин гардида буд, у нахустпрезиденти Академияи фанхои РСС Точикистон мебошад. Аз соли 1958 инчониб хар сол дар рузи таваллуди нависанда мачлиси илмии «Солонаи Айни» барпо шуда, материалхои он дар мачмуаи махсуси «Чашнномаи Айни» нашр мегарданд. Бисёр дехаву нохияхо, кучаю хиёбонхо, мактабхо номи уро гирифтанд. Барои хизматхои адаби ва чамъиятиаш Айни бо се ордени Ленин, ду «Байраки сурхи мехнат» ва медалу грамотахо мукофотонида шудаааст.Бо фармони Президенти Чумхурии Точикистон 8-уми сентябри соли 1997 ба устод с. Айни Унвони «Кахрамони Точикистон» дода шуд. Устод Садриддин Айни соли 1954 дар шахри Душанбе аз олам чашм пушид. Холо макбараи Устод Айни дар як чои хушманзараи Душанбе зиёратгохи ахли адаб аст. Он чоро хозир боги Айни мегуянд. Аз Википедиа
